ورم کلیه نوزاد در شکم مادر ؛ علائم، دلایل و راهکارهای درمانی
ورم کلیه نوزاد در شکم مادر که در علم پزشکی با عنوان هیدرونفروز جنینی شناخته می شود، یکی از شایع ترین ناهنجاری های دستگاه ادراری در دوران بارداری است. این عارضه زمانی رخ می دهد که ادرار به خوبی از کلیه جنین تخلیه نمی شود و باعث تجمع مایع و بزرگ شدن کلیه ها می گردد. اگرچه شنیدن این تشخیص برای والدین نگران کننده است، اما آگاهی از دلایل، علائم و روش های درمان می تواند تا حد زیادی اضطراب را کاهش دهد و مسیر مراقبت از جنین را روشن تر سازد.
در این مقاله به طور کامل به بررسی ورم کلیه نوزاد در رحم مادر، علل ایجاد، علائم قابل شناسایی، روش های تشخیص و درمان های موجود می پردازیم.
ورم کلیه نوزاد در شکم مادر چیست؟
کلیه های جنین در دوران بارداری وظیفه تولید ادرار دارند که بخشی از مایع آمنیوتیک (مایع اطراف جنین) را تشکیل می دهد. در حالت طبیعی، ادرار تولید شده از طریق حالب وارد مثانه می شود و سپس به بیرون تخلیه می گردد. اما زمانی که مسیر ادرار مسدود یا تنگ شود، ادرار در کلیه ها تجمع می یابد و منجر به هیدرونفروز یا همان ورم کلیه جنین خواهد شد.
این اختلال در اغلب موارد در یکی از کلیه ها رخ می دهد، اما در بعضی از جنین ها هر دو کلیه درگیر می شوند. شدت آن نیز از موارد خفیف تا شدید متغیر است و همین موضوع در تصمیم گیری های درمانی اهمیت زیادی دارد.
دلایل ورم کلیه جنین
علل مختلفی می توانند باعث بروز این وضعیت شوند که شناسایی آن ها برای انتخاب درمان مناسب ضروری است. مهم ترین دلایل عبارتند از:
-
انسداد مجرای ادراری (UPJ Obstruction)
شایع ترین علت ورم کلیه نوزاد در شکم مادر است. در این حالت مسیر بین لگنچه کلیه و حالب دچار تنگی یا انسداد می شود و ادرار نمی تواند آزادانه تخلیه شود. -
رفلاکس ادراری (VUR)
بازگشت ادرار از مثانه به کلیه ها باعث تجمع مایع و ایجاد ورم می شود. این عارضه در برخی نوزادان پس از تولد نیز ادامه می یابد. -
انسداد مجرای خلفی میزراه در پسران (PUV)
یک اختلال مادرزادی است که فقط در نوزادان پسر رخ می دهد و باعث انسداد مسیر خروج ادرار از مثانه می شود. -
تنگی حالب یا انسداد در مسیرهای پایین تر
گاهی انسداد در قسمت های دیگر حالب یا ورودی مثانه اتفاق می افتد که شدت ورم کلیه را افزایش می دهد. -
علل ناشناخته
در برخی موارد دلیل مشخصی یافت نمی شود و تنها تجمع مایع در کلیه مشاهده می گردد.
آشنایی بیشتر با بهترین پزشک زنان و زایمان
علائم ورم کلیه نوزاد در شکم مادر
یکی از نکات مهم درباره ورم کلیه نوزاد این است که مادر به طور مستقیم علامت خاصی احساس نمی کند. بیشتر اوقات این وضعیت تنها از طریق سونوگرافی دوران بارداری تشخیص داده می شود.
اما علائم غیرمستقیمی که پزشک می تواند در بررسی ها مشاهده کند عبارتند از:
-
بزرگ شدن کلیه ها در سونوگرافی
-
افزایش غیرطبیعی قطر لگنچه کلیه
-
تغییر در میزان مایع آمنیوتیک؛ گاهی کاهش یا افزایش حجم مایع نشانه مشکل کلیوی جنین است.
-
اختلال در رشد جنین در موارد شدید
پس از تولد نوزاد نیز علائمی مانند عفونت های مکرر ادراری، تکرر ادرار یا عدم تخلیه مناسب می تواند نشانه ورم کلیه باشد.
چگونه ورم کلیه نوزاد در شکم مادر تشخیص داده می شود؟
تشخیص ورم کلیه نوزاد معمولا در سونوگرافی بارداری امکان پذیر است. پزشک متخصص زنان و زایمان یا رادیولوژیست در بررسی های روتین ممکن است متوجه بزرگ شدن کلیه جنین شود.
روش های تشخیصی شامل:
-
سونوگرافی دوران بارداری
مهم ترین روش برای شناسایی هیدرونفروز جنینی است. قطر لگنچه کلیه اندازه گیری می شود تا شدت مشکل تعیین گردد. -
سونوگرافی تخصصی و دقیق تر
در صورت مشاهده مشکل، پزشک ممکن است درخواست سونوگرافی تخصصی یا سریالی بدهد تا روند پیشرفت یا بهبود بررسی شود. -
MRI جنینی
در برخی موارد پیچیده برای بررسی دقیق تر ساختار دستگاه ادراری استفاده می شود. -
بررسی پس از تولد
پس از زایمان، برای ارزیابی عملکرد کلیه نوزاد آزمایشات تصویربرداری مانند سونوگرافی، سیستوگرافی یا اسکن هسته ای انجام می شود.
شدت ورم کلیه و طبقه بندی آن
شدت هیدرونفروز جنینی معمولا بر اساس قطر لگنچه کلیه طبقه بندی می شود:
-
خفیف: قطر لگنچه کمتر از 10 میلی متر
-
متوسط: قطر لگنچه بین 10 تا 15 میلی متر
-
شدید: قطر لگنچه بیشتر از 15 میلی متر
این طبقه بندی به پزشکان کمک می کند تا تصمیم بگیرند آیا تنها پیگیری کافی است یا درمان فعال لازم است.
درمان ورم کلیه نوزاد در شکم مادر
روش درمان بسته به شدت بیماری و علت اصلی آن متفاوت است. گزینه های درمانی شامل موارد زیر می شوند:
1. پیگیری و نظارت
در بسیاری از موارد، خصوصا هیدرونفروز خفیف، مشکل به صورت خود به خود پس از تولد برطرف می شود. در این شرایط پزشک تنها با انجام سونوگرافی های دوره ای وضعیت کلیه جنین را زیر نظر می گیرد.
بیشتر بخوانید :بهترین متخصص زنان و زایمان رشت
2. درمان دارویی پس از تولد
اگر پس از تولد نوزاد خطر عفونت ادراری وجود داشته باشد، آنتی بیوتیک های پیشگیرانه برای جلوگیری از آسیب کلیه تجویز می شوند.
3. جراحی
در موارد شدید یا زمانی که انسداد واضح وجود دارد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. جراحی می تواند شامل برداشتن تنگی حالب یا اصلاح مسیر ادرار باشد. در برخی نوزادان مبتلا به PUV نیز جراحی ترمیمی انجام می گیرد.
4. مداخلات داخل رحمی (بسیار نادر)
در شرایطی خاص و نادر که انسداد شدید منجر به کاهش شدید مایع آمنیوتیک و تهدید حیات جنین شود، ممکن است پزشکان از روش هایی مانند شنت گذاری در رحم استفاده کنند. این روش تنها در مراکز فوق تخصصی و برای موارد بسیار خاص انجام می شود.
عوارض احتمالی
اگر ورم کلیه نوزاد به موقع تشخیص داده و درمان نشود، ممکن است پیامدهای زیر رخ دهد:
-
آسیب تدریجی به بافت کلیه
-
نارسایی کلیوی در موارد شدید
-
عفونت های مکرر ادراری
-
اختلال رشد جنین یا مشکلات تنفسی به دلیل کاهش مایع آمنیوتیک
به همین دلیل پیگیری منظم در دوران بارداری و پس از تولد اهمیت بسیار زیادی دارد.
آیا می توان از ورم کلیه جنین پیشگیری کرد؟
در حال حاضر روش قطعی برای پیشگیری از بروز این اختلال وجود ندارد، زیرا بیشتر دلایل آن مربوط به ناهنجاری های مادرزادی است. با این حال رعایت نکات زیر به مادر کمک می کند تا سلامت جنین را بهتر مدیریت کند:
-
انجام مرتب سونوگرافی های بارداری طبق نظر پزشک
-
مراجعه سریع به پزشک در صورت کاهش حرکات جنین یا علائم غیرطبیعی
-
توجه به سلامت کلی بدن مادر و مصرف ویتامین های دوران بارداری
زندگی نوزاد پس از تولد
خبر خوب این است که بیشتر نوزادانی که با ورم کلیه خفیف یا متوسط متولد می شوند، پس از مدتی بهبود می یابند و نیازی به درمان جدی ندارند. تنها تعداد کمی از نوزادان با ورم شدید نیاز به جراحی خواهند داشت.
پیگیری منظم توسط متخصص کودکان یا نفرولوژیست کودکان به خانواده کمک می کند تا روند درمان و رشد نوزاد به خوبی مدیریت شود.
نتیجه گیری:
ورم کلیه نوزاد در شکم مادر یکی از شایع ترین مشکلات کلیوی در دوران بارداری است که اغلب از طریق سونوگرافی تشخیص داده می شود. بیشتر موارد خفیف هستند و به صورت خود به خود بهبود می یابند، اما در شرایط شدید ممکن است نیاز به جراحی یا درمان دارویی وجود داشته باشد.
آگاهی مادران از علائم و اهمیت پیگیری های منظم دوران بارداری، کلید اصلی برای حفظ سلامت جنین و پیشگیری از عوارض جدی خواهد بود. به یاد داشته باشید که تشخیص زودهنگام، همکاری با پزشک متخصص و آرامش والدین بهترین مسیر برای مدیریت این مشکل است.
برای رزو نوبت و مشاوره با ما در ارتباط باشید.
ما را در اینستاگرام همراهی کنید.